Każdy kto prowadzi działalność gospodarczą jest podatnikiem VAT. Ale nie każdy musi ten podatek rozliczać.
Duża część mniejszych biznesów może korzystać z tzw. zwolnienia podmiotowego do VAT, nazywanego również zwolnieniem dla drobnych przedsiębiorców, czy zwolnieniem z art. 113.
Jakie są plusy i minusy tego zwolnienia? Kto i kiedy może z niego skorzystać? Na co trzeba uważać podczas korzystania ze zwolnienia? O tym wszystkim w tym odcinku podcastu opowiada Adam Bartosiewicz.
Jeśli potrzebujesz doradztwa podatkowego bądź prawnego, albo chcesz, abyśmy kompleksowo zaopiekowali się Twoją firmą, wypełnij krótki formularz kontaktowy, klikając przycisk poniżej.
Zwolnienie podmiotowe z VAT
Tematem dzisiejszego odcinka podcastu jest tak zwane zwolnienie podmiotowe z podatku od towarów i usług. Mówi się powszechnie, potocznie o zwolnieniu podmiotowym, chociaż tak naprawdę to jest pewien skrót myślowy. To nie do końca bowiem jest tak, że jest to klasyczne zwolnienie podmiotowe, tylko raczej jest to zwolnienie prawie wszystkich czynności wykonywanych przez podatnika, który zdecyduje się z tego zwolnienia korzystać. Taki podatnik niekiedy jednak, o czym też za chwilę będziemy mówili w tym odcinku, musi rozliczać niektóre sytuacje, niektóre zdarzenia w podatku od towarów i usług.
W przepisach unijnych to zwolnienie określane jest jako zwolnienie dla drobnych przedsiębiorców. Inna nazwa, z którą można się spotkać, to także zwolnienie z art. 113 ustawy o podatku od towarów i usług. Zwolnienie podatkowe zazwyczaj kojarzy się z korzyścią. Uważa się, że zwolnienie podatkowe to same plusy. Czy tak jest również w kontekście podatku od towarów i usług? Nie do końca, dlatego że ten podatek, jak pewnie wiecie, oparty jest o opodatkowanie wartości dodanej i jego nieodłączną częścią jest odliczenie podatku naliczonego. Stąd też korzystanie ze zwolnienia podatkowego w przypadku podatku od towarów i usług niekoniecznie musi łączyć się tylko z korzyściami podatkowymi.
Kiedy to korzyść, a kiedy strata?
Jakie są plusy korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT? Na pewno plusem jest to, że podatnik, który korzysta z tego zwolnienia, nie ma prawie żadnych obowiązków związanych z rozliczaniem tego podatku. Nie musi składać deklaracji VAT, nie musi prowadzić pełnej ewidencji VAT-owskiej, nie musi wysyłać co miesiąc plików JPK z tymi ewidencji do urzędu skarbowego. W zasadzie jedynym jego obowiązkiem na gruncie VAT-u jest prowadzenie tak zwanej uproszczonej ewidencji sprzedaży. Ta uproszczona ewidencja sprzedaży ma pozwolić podatnikowi na zweryfikowanie tego, czy on przypadkiem nie przekroczył limitu obrotów uprawniających go do zwolnienia z VAT-u. O tym limicie obrotów jeszcze za chwilę.
Mówiłem już o tym, że zwolnienie z VAT to nie tylko plusy. To mogą być również pewne minusy. Jakie są minusy? Jakie są wady korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT-u? Przede wszystkim tą wadą jest brak prawa do odliczenia podatku naliczonego. Podatnik, który jest na zwolnieniu z VAT-u, nie może odliczyć podatku od swoich zakupów. A to powoduje, że czasami paradoksalnie podatnik, który korzysta ze zwolnienia, ponosi de facto większe koszty z tym związane. Przykładowo, wyobraźmy sobie, że podatnik rozpoczynający działalność będzie świadczył swoje usługi przede wszystkim na rzecz innych przedsiębiorców, w tym być może przedsiębiorców większych, przedsiębiorców, którzy są czynnymi podatnikami VAT.
Dlaczego zwolnienie z VAT-u może zwiększyć koszty?
Taki podatnik planuje czy też zakłada, że zakupy przez niego dokonywane będą w dużej części obciążone podatkiem od towarów i usług. Czyli żeby świadczyć swoje usługi, będzie ponosił pewnego rodzaju koszty i w tych kosztach będzie zawarty podatek VAT, bo będzie kupował towary i usługi obciążone podatkiem VAT. W tym kontekście w tego rodzaju sytuacji wybór zwolnienia z podatku może być dla niego niekorzystny. Dlaczego? Ano dlatego, że jeżeli wybierze zwolnienie, nie będzie miał prawa do odliczenia, nie będzie mógł odliczyć podatku zawartego w cenie swoich zakupów. Owszem, będzie fakturował swoich kontrahentów bez VAT-u, bo przypominam, że podatnik zwolniony z VAT-u również może, a niekiedy powinien wystawiać faktury. Natomiast okoliczność, że jego faktury będą bez VAT-u z punktu widzenia nabywcy jego usług, który jest czynnym podatnikiem VAT, pewnie nie będzie miała większego znaczenia.
Gdyby podatnik, o którym mówimy, fakturował swoje usługi z VAT-em, to ten VAT byłby dla jego usługobiorcy podatkiem do odliczenia. W tym przypadku paradoksalnie wybór zwolnienia z VAT-u może wiązać się z ponoszeniem wyższych kosztów działalności. Jeżeli taki podatnik uważa, że poradzi sobie z rozliczeniem VAT-u, że nie przerażają go obowiązki ewidencyjne związane z byciem czynnym podatnikiem VAT, to dla niego być może wybór podatku w miejsce wyboru zwolnienia z VAT-u będzie lepszym rozwiązaniem.
Zwolnienie z VAT-u vs. VAT od kosztów
Z kolei na przykład inny podmiot, który rozpoczyna swoją działalność, zakłada, że będzie wykonywał swoje usługi przede wszystkim dla konsumentów, dla osób fizycznych nie prowadzących działalności, czyli jego kontrahenci nie będą mieli prawa do odliczenia. Jednocześnie taki podatnik zakłada, że dużą część jego kosztów będzie stanowiła przede wszystkim jego praca własna. Natomiast zakupów w celu wykonywania działalności będzie miał stosunkowo niewiele, to w tym przypadku w tej sytuacji taki podatnik pewnie lepiej może wyjść na wyborze zwolnienia z VAT-u, bo i tak nie ma specjalnie dużo zakupów, które są obciążone VAT-em. Te kwoty podatku, które mógłby odliczyć nie są stosunkowo duże, jeżeli wziąć pod uwagę jego ogólny nakład kosztów. Natomiast dla jego kontrahentów, którzy są konsumentami, obciążenie jego usług podatkiem VAT powoduje wzrost faktycznej ceny płaconej za te usługi, więc akurat w jego przypadku zwolnienie z VAT może być korzystną opcją.
Czy warto zrezygnować ze zwolnienia?
To są oczywiście przykłady bardzo uproszczone. W praktyce sytuacje mogą być bardziej skomplikowane, trzeba wziąć pod uwagę więcej czynników. Niemniej jednak rozpoczynając działalność i zastanawiając się, czy jest sens pozostać przy zwolnieniu, czy może jednak należałoby zarejestrować się w charakterze podatnika VAT czynnego i w związku z tym zrezygnować ze zwolnienia, trzeba wziąć pod uwagę to, że na gruncie VAT-u bycie zwolnionym niekoniecznie oznacza mniejsze obciążenia podatkowe. Może być bowiem tak, że paradoksalnie wybór opodatkowania będzie lepszym rozwiązaniem, jeżeli chodzi o wysokość obciążeń podatkowych, jakie podatnik ponosi w związku ze swoimi zakupami i w związku ze swoją sprzedażą. Więc to jest kwestia, którą należy rozważyć.
Kto może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT-u? Przepisy ustanawiają w tym zakresie jeden warunek o charakterze pozytywnym, jeżeli tak można powiedzieć. Ten warunek jest związany z tym, żeby obroty podatnika albo z poprzedniego roku, albo w przypadku podatników zaczynających działalność przewidywane obroty w danym roku podatkowym nie przekroczyły limitu. O tych obrotach, i o tym limicie za chwilę sobie powiemy. Natomiast drugi warunek jest związany z tym, żeby podatnik nie wykonywał żadnych czynności, które powodowałyby, że on nie może w ogóle skorzystać ze zwolnienia.
Przeszkody w korzystaniu ze zwolnienia podmiotowego VAT
Powiedzmy sobie najpierw o przeszkodach w korzystaniu ze zwolnienia, czyli o sytuacjach, w których podatnik niezależnie od wysokości jego obrotów, po prostu nie może być zwolniony, bo dotykają go te przeszkody, o których mowa w ustawie. Katalog tych przeszkód jest zawarty, jest określony w artykule 113 ust. 13 ustawy o podatku od towarów i usług. Mamy tam określone trzy rodzaje sytuacji, które powodują, że podatnik nie będzie mógł skorzystać ze zwolnienia. Po pierwsze, podatnicy, którzy wykonują dostawy określonych towarów, nie mogą skorzystać ze zwolnienia. Jakie to są towary o tym za chwilę. Po drugie, podatnicy, którzy wykonują określone usługi, nie mogą korzystać ze zwolnienia. Po trzecie wreszcie, nie mogą ze zwolnienia podmiotowego w Polsce skorzystać podatnicy, którzy nie mają w Polsce siedziby działalności gospodarczej.
Przepisy i zmiany, które nadchodzą
Podatnik, który ma siedzibę w Niemczech, nie skorzysta ze zwolnienia podmiotowego w Polsce. Podobnie zresztą podatnik z Polski nie może korzystać z analogicznego zwolnienia z Mehrwertsteuer w Niemczech. Tutaj taka uwaga. Ta sytuacja, ten zakaz niedługo będzie zmieniona. Są już bowiem uchwalone stosowne zmiany w dyrektywie, które pod pewnymi warunkami mają pozwalać na to, żeby podatnicy będący zwolnieni z podatku w ramach zwolnienia dla drobnych przedsiębiorców w jednym państwie członkowskim mogli również korzystać ze zwolnienia w innym państwie członkowskim przy spełnieniu określonych warunków. Te zmiany jeszcze nie teraz, ale już wkrótce będą wchodzić w życie. Polska powinna dostosować swoje przepisy do regulacji unijnych w tym zakresie. Na razie w dalszym ciągu jest tak, że podatnik zagraniczny nie może skorzystać w Polsce ze zwolnienia dla drobnych przedsiębiorców, ze zwolnienia z art. 113. Tak samo podatnik polski nie może korzystać w innych państwach unijnych ze zwolnienia dla drobnych przedsiębiorców w tych właśnie państwach.
Wracając teraz do tej pierwszej i drugiej kategorii podatników, którzy nie mogą korzystać ze zwolnienia podmiotowego od VAT. Mówiłem już o tym, że pierwsza grupa takich sytuacji to są podatnicy, którzy dokonują dostaw określonego rodzaju towarów. Jakie to są towary? Po pierwsze chodzi o metale szlachetne i różnego rodzaju wyroby z metali szlachetnych, takich jak złoto, srebro, platyna, rod, iryd itd. Te towary, metale i wyroby z tych metali są wymienione w załączniku nr 12 do ustawy. Jest tam łącznie kilkanaście pozycji, kilkanaście rodzajów wyrobów, rodzajów towarów wymienionych.
Towary akcyzowe a zwolnienie podmiotowe z VAT
Po drugie, ze zwolnienia podmiotowego z VAT-u nie skorzystają również podatnicy, którzy dokonują dostaw towarów opodatkowanych akcyzą, ale z wyłączeniem następujących towarów opodatkowanych akcyzą: energii elektrycznej, czyli można np. refakturować prąd na zwolnieniu podmiotowym, nie traci się z tego tytułu zwolnienia podmiotowego z VAT. Można sprzedawać wyroby tytoniowe będąc zwolnionym z VAT-u. Mimo tego, że ten wyrób jest opodatkowany akcyzą, też nie traci się zwolnienia z tego tytułu. Można wreszcie, co kiedyś wywoływało wiele wątpliwości i jakiś czas temu ustawa w tym zakresie została zmieniona, sprzedawać również nie tracąc zwolnienia podmiotowego z VAT-u samochody osobowe niebędące nowymi środkami transportu, zaliczane przez podatnika do jego środków trwałych podlegających amortyzacji.
Kiedyś przepisy brzmiały nieco inaczej i bywały np. spory pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi: czy lekarz sprzedający samochód, który był jego środkiem trwałym, traci zwolnienie z VAT-u czy nie traci zwolnienia z VAT-u? Teraz te przepisy nieco zmieniono i doprecyzowano, że mogę sprzedać samochód osobowy, który był moim środkiem trwałym i nie tracę w ten sposób uprawnienia do bycia zwolnionym z VAT-u.
Budynki, tereny budowlane i środki transportu
Po trzecie, ze zwolnienia podmiotowego z VAT-u są wyłączeni podatnicy, którzy dokonują dostawy budynków, budowli lub ich części. Przy sprzedaży tego rodzaju towarów zwolnienie podmiotowe ulegnie wyłączeniu. Nie można także, będąc zwolnionym podmiotowo, sprzedawać terenów budowlanych. Przypominam, że mamy definicję terenu budowlanego w ustawie i tym terenem budowlanym zgodnie z ustawą jest generalnie teren, dla którego określono funkcję budowlaną w obowiązującym planie miejscowym, względnie wydano dla danego gruntu decyzję o warunkach zabudowy, względnie decyzję równoważną, wywołującą takie same skutki jak decyzja o warunkach zabudowy.
Nie skorzystasz także ze zwolnienia podmiotowego jeżeli sprzedajesz nowe środki transportu. My mamy definicję nowych środków transportu. W ustawie to są nie tylko samochody. To mogą być także środki pływające, to mogą być także samoloty. Przecież bogacimy się wszyscy i już niedługo będziemy zapewne mieli także własne samoloty. Jeżeli tego rodzaju nowe środki transportu sprzedajesz, nie skorzystasz ze zwolnienia podmiotowego.
Sprzedaż przez Internet
Kolejne wyłączenie, kolejny rodzaj towarów, których dostawa wyłącza z możliwości korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT-u to są towary określonego rodzaju, które są sprzedawane przez Internet. Które są sprzedawane bez fizycznego kontaktu pomiędzy kontrahentami. W dużym uproszczeniu rzecz ujmując, chodzi właśnie o sprzedaż tych towarów poprzez sieć za pomocą środków zdalnego komunikowania się. Jakie to są towary? Preparaty kosmetyczne i toaletowe, komputery, wyroby elektroniczne i optyczne. Urządzenia elektryczne. Maszyny i urządzenia gdzie indziej nie sklasyfikowane.
Sprzedaż tych kategorii towarów przez Internet wyłącza możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego. Tutaj trzeba zwrócić uwagę na to, że w praktyce może kryć się pewna pułapka. Wyobraźmy sobie podatnika zwolnionego podmiotowo, który korzysta w swojej działalności z komputera, z laptopa, być może z jakiejś maszyny, jakiegoś urządzenia elektrycznego, wykonuje np. usługi remontowe i ma tzw. flexa czy wiertarkę czy cokolwiek innego. Mamy np. fryzjerkę, która w swoim zakładzie korzysta ze sprzętu fryzjerskiego, który jest sprzętem tzw. AGD, czyli suszarka, lokówka itd. Wyobraźmy sobie, że takie osoby sprzedadzą używane w działalności rzeczy przez Internet, na OLX, na Allegro itd. I co? I taka sprzedaż może spowodować, że one wylecą ze zwolnienia, bo dokonały dostawy przez Internet np. komputera, np. urządzenia elektrycznego, np. maszyny czy urządzenia gdzie indziej nie sklasyfikowanego. Dlatego uważaj. Jeżeli jesteś na zwolnieniu podmiotowym, używasz w działalności komputerów, maszyn, urządzeń elektrycznych itd. i chciałbyś je sprzedać, to nie sprzedawaj ich przez Internet, bo to może spowodować, że wylecisz ze zwolnienia z VAT-u. Bo to nie tylko ta sprzedaż będzie opodatkowana, ale ty wtedy w ogóle stracisz uprawnienie do zwolnienia z VAT-u i co najmniej przez jeden rok będziesz wyłączony z tego zwolnienia.
Części pojazdów, usługi doradcze i jubilerskie
Kolejną kategorią towarów, których dostawa wyłącza możliwość korzystania ze zwolnienia z VAT-u jest hurtowa i detaliczna sprzedaż części i akcesoriów do pojazdów samochodowych i motocykli. Tutaj nie ma znaczenia, czy to jest sprzedaż stacjonarna, czy sprzedaż przez Internet. Jeżeli sprzedajesz w sposób hurtowy bądź detaliczny części do samochodów, części do motocykli to nie możesz korzystać ze zwolnienia z VAT-u. To są towary, których sprzedaż, czasami sprzedaż w określonych okolicznościach wyłącza z możliwości korzystania z VAT-u.
Ze zwolnienia z VAT-u nie mogą korzystać także podatnicy, którzy świadczą niektóre usługi. Jakie to są usługi? Po pierwsze, to są usługi prawnicze. Świadczenie usług prawniczych wyłącza ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Po drugie, nie mogą korzystać ze zwolnienia z VAT-u podatnicy świadczący usługi w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także doradztwa związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego. Tutaj można od razu dopytać a co z doradztwem podatkowym i z prowadzeniem ksiąg? Jeżeli świadczysz usługi doradztwa podatkowego, których wykonywanie jest zastrzeżone tylko dla podmiotów uprawnionych, to nie możesz korzystać ze zwolnienia. Przypominam, że tutaj chodzi o te czynności doradztwa podatkowego, które polegają na udzielaniu wyjaśnień, rad, opinii w sprawach podatników, płatników i inkasentów oraz te czynności doradztwa podatkowego, które polegają na reprezentacji podatników, płatników, inkasentów przed organami podatkowymi, sądami administracyjnymi itd.
Jakie usługi wykluczają zwolnienie z VAT?
Natomiast do czynności doradztwa podatkowego ustawa zalicza także wypełnianie, sporządzanie deklaracji podatkowych oraz prowadzenie ksiąg. Stanowisko fiskusa, stanowisko Ministerstwa Finansów, stanowisko organów podatkowych jest takie, że można w ramach zwolnienia podmiotowego wykonywać czynności rachunkowo-księgowe, jeżeli tak można powiedzieć, które nie są zastrzeżone tylko dla podmiotów uprawnionych. Więc uważa się, że mimo tego, że one są zaliczane do czynności doradztwa podatkowego, to jednak fakt, że mogą być wykonywane przez kogokolwiek, bo w tym zakresie nie ma tego zastrzeżenia, że one są tylko dla podmiotów uprawnionych, powoduje, że nie traktuje się ich jako czynności doradztwa, jako usługi doradztwa w rozumieniu art. 113. W związku z tym przykładowo biuro rachunkowe, które prowadzi księgi, może korzystać ze zwolnienia podmiotowego. Biuro, które obok prowadzenia ksiąg zajmuje się także sporządzaniem deklaracji, co też nie jest czynnością zastrzeżoną wyłącznie dla podmiotów uprawnionych w rozumieniu ustawy, też zdaniem organów podatkowych nie wykonuje czynności doradztwa w rozumieniu art. 113 i w związku z tym może korzystać ze zwolnienia z VAT-u.
Nie mogą korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT-u także podatnicy wykonujący usługi jubilerskie oraz podatnicy wykonujący usługi ściągania długów, w tym usługi faktoringu. Tego rodzaju usługi powodują, że podatnik jest wyłączony z możliwości skorzystania ze zwolnienia z VAT.
Warunki pozytywne i limity obrotów dla podatników
Mówiliśmy do tej pory o warunkach negatywnych, o przeszkodach, które wyłączają podatnika z możliwości korzystania ze zwolnienia z podatku. A jakie są warunki pozytywne, czy też jaki jest ten jeden podstawowy warunek pozytywny, żebym ja mógł skorzystać ze zwolnienia z VAT? On przede wszystkim jest związany z tym, żeby wielkość mojej sprzedaży, żeby wielkość moich obrotów nie przekroczyła określonego w ustawie limitu. Jeżeli ja jestem podatnikiem, który już prowadził działalność, to istotna dla mnie jest wielkość obrotów z roku poprzedniego oraz wielkość moich obrotów w roku bieżącym. Natomiast jeżeli ja jestem podatnikiem, który zaczyna działalność, to dla mnie istotna jest przewidywana wielkość moich obrotów. Moje obroty w trakcie tego pierwszego roku to jak one się kształtują? O tym jaka to jest wielkość i o tym jak to liczyć, o tym jeszcze za chwilę.
Jak obliczać obrót do limitu zwolnienia z VAT?
Najpierw jeszcze musimy sobie sprecyzować, co liczy się do tej wielkości obrotów. Przepisy stanowią o wielkości sprzedaży i generalnie chodzi tutaj o wielkość sprzedaży tak jak ją rozumiemy zgodnie z artykułem drugim. Czyli przede wszystkim są to obroty z tytułu dostawy towarów na terytorium kraju oraz z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju. Od razu trzeba tutaj powiedzieć, że jeżeli podatnik wykonuje czynności, które mają miejsce świadczenia za granicą, to ich wartości nie liczymy do tego limitu obrotów dla celów zwolnienia podmiotowego. Jeżeli podatnik ma działalność gospodarczą, w ramach której świadczy usługi budowlane i część z tych usług wykonuje w Polsce fizycznie, a część z tych usług fizycznie wykonuje na przykład w Niemczech, to z punktu widzenia polskiego zwolnienia z VAT-u podmiotowego wartość tych usług wykonanych w Niemczech nie ma żadnego znaczenia – nie liczy się do tego limitu obrotów. Do limitu obrotów liczymy tylko czynności, które miały, które mają miejsce świadczenia w Polsce. Czynności zagraniczne w tym kontekście nas w ogóle nie interesują.
Natomiast to jeszcze nie wszystko. Dlatego, że w przepisach ustawy dodatkowo zastrzega się, że pewnych czynności, mimo tego, że dzieją się w Polsce, nie wliczamy. Nie uwzględniamy ich w limicie obrotów. No i czego nie liczymy? Po pierwsze nie bierzemy do limitu wartości wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów oraz wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość, jeżeli ta wewnątrzwspólnotowa sprzedaż towarów na odległość nie podlegała opodatkowaniu podatkiem na terytorium kraju. Tych dwóch rodzajów czynności nie uwzględniamy w wartości limitu.
Wyłączenia z limitu obrotów
Po drugie, nie uwzględniamy także w tym limicie wartości sprzedaży na odległość towarów importowanych, która nie podlega opodatkowaniu podatkiem na terytorium kraju. Tych czynności też nie uwzględniamy. Po trzecie, i to jest dosyć istotne, nie bierze się pod uwagę w limicie odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku przedmiotowo, jeżeli tak można powiedzieć, z wyjątkiem pewnych czynności zwolnionych przedmiotowo, ale jednak uwzględnianych. Zasada jest taka, że jeżeli ja wykonuję usługi, które są zwolnione przedmiotowo w ramach art. 43, czyli na przykład świadczę usługi w zakresie ochrony zdrowia, świadczę usługi w zakresie np. nauki języka obcego, świadczę zwolnione z podatku usługi kulturalne, to niezależnie od tego, jaka byłaby wielkość obrotu związanego z tymi usługami, ja ich nie uwzględniam w moim limicie. Jeżeli ja wykonuję dostawę towarów zwolnionych od podatku przedmiotowo, to też nie uwzględniam jej w limicie. Tutaj chyba jedyne co mi przychodzi do głowy to dostawa z art. 43 ust. 1 pkt 2, czyli dostawa towarów, które podatnik nabył bez prawa do odliczenia podatku i które wykorzystywał wyłącznie na cele działalności zwolnionej.
Dajmy na to podatnik lekarz kupił samochód i ten samochód wykorzystywał tylko na cele działalności zwolnionej i sprzedaje teraz ten samochód za 50 tysięcy złotych. Nie miał prawa do odliczenia przy nabyciu. Sprzedaje teraz to ze zwolnieniem. Użytkował ten samochód tylko na cele działalności zwolnionej. Wartość sprzedaży nie jest liczona do limitu do zwolnienia podmiotowego.
Jakie zwolnione transakcje wliczamy do limitu obrotów dla VAT?
Są jednak pewne wyjątki i niektóre czynności zwolnione przedmiotowo są liczone do limitu. Przy czym tutaj ważna rzecz – to nie jest tak, że te czynności zwolnione przedmiotowo są wyłączone ze zwolnienia przedmiotowego. One dalej są zwolnione, tylko po prostu są liczone do limitu. Jakich dotyczy to czynności? Dotyczy to następującego rodzaju czynności, o ile nie mają one charakteru transakcji pomocniczych, czyli nie są incydentalne, wyjątkowe itd. tylko są wykonywane w sposób stały, powtarzalny, regularnie stanowią konieczne uzupełnienie działalności podatnika. To są następujące czynności: transakcje związane z nieruchomościami. Nawet jeżeli one są zwolnione przedmiotowo, to liczą się do limitu.
Wynajem nieruchomości i usługi finansowe
Wyobraźmy sobie taką sytuację: powiedzmy, że podatnik zajmuje się wynajmem nieruchomości. Wynajmuje głównie nieruchomości mieszkalne na cele mieszkaniowe, ale wynajmuje także lokale użytkowe. Powiedzmy, że obrót z tytułu wynajmu nieruchomości mieszkalnych roczny to jest 150 tysięcy złotych. Ale oprócz tego podatnik ma jeszcze obrót z tytułu wynajmu nieruchomości o charakterze użytkowym w kwocie 80 tysięcy złotych. W tym momencie łączne obroty tego podatnika wynoszą 230 tysięcy złotych. To powoduje, że on wylatuje ze zwolnienia, że on nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego, bo mimo tego, że wynajem nieruchomości mieszkalnych jest zwolniony przedmiotowo, to jednak na mocy tej szczególnej regulacji, o której teraz mówimy, wartość tego obrotu będzie liczona do limitu zwolnienia 150 + 80 to 230. To spowoduje, że taki podatnik nie będzie mógł korzystać ze zwolnienia podmiotowego. Jego transakcje wynajmu lokali użytkowych będą musiały być faktycznie objęte VAT-em, bo w tym zakresie nie skorzysta ze zwolnienia podmiotowego. Wynajem nieruchomości mieszkalnych na cele mieszkalne nadal będzie zwolniony przedmiotowo z VAT-u, bo ta regulacja, o której mówimy powoduje to, że te transakcje liczymy do limitu zwolnienia podmiotowego, ale w odniesieniu do nich nie tracimy zwolnienia przedmiotowego, i ponieważ to jest wynajem mieszkań na cele mieszkalne, to nadal zastosowanie będzie znajdować zwolnienie z podatku.
Jakie transakcje zwolnione przedmiotowo jeszcze uwzględniamy w limicie? To są również usługi finansowe, czyli te związane z pośrednictwem pieniężnym, te związane z kredytami, z pożyczkami, z zarządzaniem funduszami inwestycyjnymi itd. wymienione w ustawie oraz usługi ubezpieczeniowe. Także usługi ubezpieczeniowe, jeżeli nie mają charakteru transakcji pomocniczych, są uwzględniane, mimo tego, że są zwolnione, są uwzględniane w limicie do zwolnienia podmiotowego. Tak wygląda to, co uwzględniamy w limicie. Uwzględniamy w limicie wartość dostawy towarów i świadczenia usług na terytorium kraju z wyłączeniem WDT, WSTO, SOTI oraz z wyłączeniem generalnie transakcji zwolnionych przedmiotowo, z pewnymi wyjątkami.
Kiedy działalność kwalifikuje się do zwolnienia?
Tutaj też jeszcze można zwrócić uwagę na jedną kwestię. Mianowicie do limitu wchodzą nam nasze własne czynności. Nie uwzględniamy w limicie do zwolnienia czynności, które musimy rozliczać w ramach procedury odwrotnego obciążenia, które są wykonywane przez podatnika, który nam towary lub usługi dostarcza. Za chwilę będziemy jeszcze o tym mówić, natomiast tutaj można tylko nadmienić, że do celów liczenia tego limitu, o którym mówimy, nie uwzględniamy wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, nie uwzględniamy wartości importu usług, nie uwzględniamy wartości tzw. dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca.
Ile w takim razie ten obrót ma wynosić, żeby podatnik mógł skorzystać ze zwolnienia podmiotowego? Tutaj trzeba od razu powiedzieć, że są dwie różne sytuacje. Pierwsza sytuacja to jest podatnik, który już prowadzi działalność i chciałby skorzystać ze zwolnienia, mimo tego, że wcześniej był podatnikiem VAT czynnym. Podatnik, który kontynuuje swoją działalność, może wybrać zwolnienie z VAT-u, jeżeli wartość jego sprzedaży za poprzedni rok podatkowy nie przekroczyła 200 tysięcy złotych netto, nie bierzemy pod uwagę kwoty podatku. Bierzemy pod uwagę wartość netto sprzedaży w poprzednim roku.
Uwaga! Mówi się o tym, że ten limit ma zostać być może niedługo podwyższony do kwoty 240 tysięcy złotych netto, co ma być związane z faktem, że limit nam się już nieco postarzał w kontekście inflacji, która w ostatnich latach była dość wysoka. Na razie on wynosi w dalszym ciągu 200 tys. zł, natomiast nie jest wykluczone, że zostanie podniesiony do kwoty 240 tysięcy złotych.
Wybór zwolnienia z VAT po rozpoczęciu działalności
Jeżeli ja prowadziłem działalność w poprzednim roku, to dla mnie zawsze istotna jest ta kwota obrotów wynosząca 200 tysięcy złotych. Nawet jeżeli prowadziłem działalność, dajmy na to w roku poprzednim tylko przez miesiąc, czy może nawet tylko przez tydzień, to mogę wybrać zwolnienie, jeżeli w poprzednim roku nie przekroczyłem kwoty obrotów 200 tysięcy złotych. Tutaj od razu trzeba dodać, że podatnik, który kontynuuje działalność i wybiera zwolnienie z VAT-u, może wybrać zwolnienie w dowolnym praktycznie momencie roku podatkowego. Kiedyś była taka praktyka sankcjonowana przez organy podatkowe, że uważano, że można wybrać zwolnienie tylko od początku roku. Teraz nie ma takich zastrzeżeń i ja mogę wybrać zwolnienie podmiotowe z VAT-u np. w czerwcu 2024 roku z mocą od pierwszego lipca 2024 roku. Oczywiście jeżeli wartość moich obrotów w roku poprzednim nie przekroczyła 200 tysięcy złotych. I oczywiście o ile ja w roku 2024, w momencie, w którym wybieram zwolnienie, też jeszcze nie przekroczyłem 200 tysięcy złotych wartości mojej sprzedaży.
Tutaj trzeba zwrócić uwagę na jedną kwestię: na skutki wyboru zwolnienia przez podatnika, który wcześniej prowadził działalność. To temat pewnie na całkiem odrębny odcinek podcastu. Natomiast tutaj trzeba tylko przypomnieć, że jeżeli podatnik, który prowadzi działalność, zdecyduje się na wybór zwolnienia, to musi liczyć się z tym, że może być zobowiązany do dokonania korekty VAT-u naliczonego od niektórych swoich zakupów.
Może to dotyczyć zwłaszcza zakupu środków trwałych. Może to dotyczyć korekty podatku od zakupów wyposażenia. Może to dotyczyć obowiązku korekty podatku od wartości niesprzedanych jeszcze towarów. Należy też pamiętać o tym, że wybór zwolnienia w trakcie prowadzenia działalności może łączyć się z koniecznością korekty VAT-u naliczonego.
Zwolnienie z VAT dla nowych przedsiębiorców
A co z tym warunkiem pozytywnym w przypadku podatnika, który rozpoczyna działalność i chciałby być zwolniony od początku swojej działalności. Tutaj od razu trzeba zauważyć, że taki podatnik, który zaczyna działalność, jest z mocy prawa objęty zwolnieniem podmiotowym. Żeby nie być na tym zwolnieniu, to on albo musi z tego zwolnienia zrezygnować, co następuje poprzez złożenie odpowiednio wypełnionego druku VAT-R, albo musi stracić to zwolnienie. O czym też powinien poinformować składając odpowiednio wypełniony druk VAT-R. Jeżeli ja zaczynam działalność, to ja co do zasady z mocy prawa jestem objęty zwolnieniem podmiotowym z VAT-u. Jeżeli nie będę wykonywał żadnych czynności wyłączających mnie z możliwości skorzystania ze zwolnienia, to dopóki nie przekroczę limitu zwolnienia, to jestem z mocy prawa objęty zwolnieniem podmiotowym. Jaki jest dla mnie ten limit mojej sprzedaży do czasu osiągnięcia którego ja jestem na zwolnieniu z VAT-u?
Tutaj przepisy mówią o przewidywanych obrotach podatnika, które mają nie przekroczyć 200 tysięcy złotych w proporcji do okresu prowadzonej działalności w trakcie roku podatkowego. Te przewidywania w momencie rozpoczynania działalności są nieweryfikowalne, więc tak naprawdę każdy podatnik, który rozpoczyna działalność, może korzystać ze zwolnienia z VAT-u. Natomiast taki podatnik musi pilnować swoich obrotów w pierwszym roku prowadzenia działalności. Bo jeżeli jego obroty faktyczne w danym roku przekroczą limit, to wtedy traci zwolnienie.
Jak ustalić kwotę przy niepełnym roku działalności?
Ten limit to taka część kwoty 200 tysięcy złotych, która odpowiada tej części roku, w którym była prowadzona działalność. Przykładowo jeżeli ja zacząłem działalność w takim momencie roku, że do końca roku pozostało dajmy na to 150 dni, to limitem zwolnienia dla mnie będzie 150/365 z kwoty 200 tysięcy złotych. Uważa się, że tak w praktyce należy ten limit liczyć. Czyli budujemy ułamek mający w liczniku liczbę dni pozostałych do końca roku, w mianowniku liczbę 365, nawet jeżeli to jest rok przestępny. I tym ułamkiem mnożymy kwotę limitu całorocznego, czyli kwotę 200 tysięcy złotych. To jest nasza wartość limitu uprawniającego do zwolnienia w tym pierwszym roku prowadzenia działalności.
Przy czym też takie malutkie zastrzeżenie: w zasadzie liczymy ten limit na zasadzie liczba dni od momentu zaczęcia działalności do końca roku. Ale teoretycznie, jeżeli np. zaczniemy działalność w czerwcu i skończymy ją w listopadzie, to ten limit nie jest od czerwca do końca roku, tylko ten limit jest od czerwca do momentu zakończenia działalności. I może się okazać, że on jest trochę mniejszy, i że podatnik sam o tym nie wiedząc wypadł ze zwolnienia jeszcze przed zakończeniem działalności, bo po prostu źle obliczył sobie ten limit.
Jak zrezygnować ze zwolnienia z VAT?
Jestem objęty zwolnieniem. Czy mogę je stracić? Czy mogę z niego zrezygnować? Podatnik może zrezygnować ze zwolnienia podmiotowego. Ta rezygnacja następuje poprzez złożenie odpowiednio wypełnionego druku VAT-R. Tam jest we właściwym miejscu tego formularza kwadracik, poprzez zakreślenie którego składa się oświadczenie o tym, że podatnik rezygnuje ze zwolnienia z VAT-u. Ta rezygnacja ma moc od pierwszego dnia następującego miesiąca po miesiącu, w którym to oświadczenie zostało złożone. Jeżeli ktoś składałby takie oświadczenie, ewentualnie pocztowo za pomocą przesyłki listowej, no to wtedy zasadniczo wydaje się, że liczy się data faktycznego wpływu do urzędu.
Więc może się zdarzyć tak, że jeżeli np. ktoś wyśle do urzędu skarbowego listownie VAT-R w ostatnim dniu miesiąca, a do urzędu ta przesyłka trafi w miesiącu następnym, to rezygnacja ze zwolnienia tak naprawdę nastąpi moim zdaniem dopiero od miesiąca następnego. Jeżeli podatnik zaczyna działalność i chciałby zrezygnować ze zwolnienia od początku działalności, to powinien złożyć to oświadczenie o rezygnacji przed wykonaniem pierwszej czynności opodatkowanej. No bo jeżeli nie złoży rezygnacji, nie złoży VAT-R przed wykonaniem pierwszej czynności opodatkowanej, to wtedy będzie mógł zrezygnować ze zwolnienia dopiero od początku następnego miesiąca.
Tutaj też takie małe przypomnienie. Kiedyś można było zrezygnować ze zwolnienia z VAT-u albo przed rozpoczęciem działalności, przed wykonaniem pierwszej czynności opodatkowanej, albo dopiero w następnym roku. Teraz już takiego ograniczenia nie ma. No ale jeżeli ja nie zdążę zrezygnować ze zwolnienia z VAT-u przed wykonaniem pierwszej czynności opodatkowanej, to wtedy będę mógł zrezygnować ze skutkiem dopiero od następnego miesiąca. No chyba, że wykonam czynność doradztwa np. usługę doradztwa i wtedy ja tracę zwolnienie, a nie z niego rezygnuję.
Czy można wrócić do zwolnienia z VAT po jego utracie?
A co z utratą prawa do zwolnienia podmiotowego? Po pierwsze utratę prawa do zwolnienia podmiotowego powoduje przekroczenie limitu obrotów. Albo tego limitu 200 tysięcy całorocznego, albo tego limitu liczonego w proporcji, jeżeli mówimy o podatnikach rozpoczynających działalność. Jeżeli ja wykonałem czynność – dostawę towarów, świadczenie usług, która spowodowała przekroczenie limitu, to już ta czynność przekroczeniowa powinna być w całości opodatkowana właściwą stawką. Więc należy o tym pamiętać, że jeżeli jestem na granicy, to już cała ta czynność, którą przekraczam te obroty jest opodatkowana. Tutaj skutek w postaci utraty zwolnienia jest automatyczny, następuje z mocy prawa. Natomiast podatnicy powinni poinformować o tym fakcie, bo w związku z utratą prawa do zwolnienia taki podatnik ma obowiązek zarejestrowania się w charakterze podatnika VAT czynnego. Więc w związku z utratą prawa do zwolnienia trzeba złożyć stosownie wypełniony VAT-R.
To samo dotyczy sytuacji, kiedy podatnik traci zwolnienie poprzez wykonanie jednej z zakazanych czynności – jakiejś usługi albo jakiejś dostawy towarów, które powodują, że podatnik traci prawo do zwolnienia niezależnie od wysokości swojej sprzedaży. To są te czynności, o których mówiliśmy w pierwszej części tego odcinka podcastu. Wtedy też w związku z wykonaniem takiej czynności, już ta czynność jest opodatkowana i trzeba poinformować o fakcie utraty zwolnienia właściwy urząd skarbowy poprzez złożenie odpowiednio wypełnionego druku VAT-R.
Jakie są warunki powrotu?
Podatnik traci zwolnienie. Podatnik rezygnuje ze zwolnienia. Czy taki podatnik może wrócić do zwolnienia? Generalnie tak. Jest to możliwe. Kiedyś, jeszcze przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, było to niemożliwe. Zwolnienie można było stracić tylko raz. Można było z niego zrezygnować tylko raz. Natomiast obecnie nie ma przeszkód prawnych, żeby po utracie zwolnienia, żeby po rezygnacji ze zwolnienia z VAT-u do tego zwolnienia wrócić.
Tylko że oczywiście nie może to nastąpić od razu. Przepisy przewidują okres karencji. Mianowicie do zwolnienia można wrócić, zwolnienie można ponownie wybrać dopiero po upływie roku, licząc od końca roku, w którym zrezygnowano ze zwolnienia bądź stracono do niego prawo. Czyli przykładowo jeżeli podatnik zrezygnuje ze zwolnienia w czerwcu 2024 roku, to będzie mógł wrócić do zwolnienia po 31 grudnia 2025 roku, bo musi upłynąć cały 2025 rok, czyli 1 rok od końca 2024 roku, żeby można było ponownie wybrać zwolnienie. Ta karencja dotyczy także podatnika będącego osobą fizyczną, który stracił zwolnienie, zrezygnował ze zwolnienia, potem zamknął działalność i potem otwiera ją ponownie. Jeżeli on otwiera ją ponownie w tym okresie karencji, to nie może wybrać zwolnienia od początku swojej działalności, tylko musi poczekać co najmniej jeden pełny rok, licząc od momentu, w którym w poprzedniej działalności stracił zwolnienie bądź zrezygnował ze zwolnienia.
Jakie obowiązki mają podatnicy zwolnieni z VAT?
Ostatnia kwestia, o której chciałbym powiedzieć w tym odcinku to są pewne obowiązki podatnika VAT zwolnionego, związane jednak z rozliczeniem VAT-u. To, o czym już mówiłem dzisiaj, to o czym już mówiłem w tym odcinku – zwolnienie podmiotowe obejmuje generalnie czynności wykonywane przez samego podatnika. Natomiast taki podatnik zwolniony podmiotowo może znaleźć się w sytuacji, w której musi rozliczyć cudzy podatek. Musi rozliczyć podatek w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia. Są generalnie trzy przypadki, w których może to mieć miejsce. Pierwsza taka sytuacja to wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. Tutaj znowu tylko zasygnalizuję temat, bo być może jest to problem zasługujący na odrębny odcinek podcastu. Natomiast trzeba pamiętać o tym, że zwolnienie podmiotowe nie obejmuje WNT. Dla WNT są odrębne warunki zwolnienia. Podatnik zwolniony podmiotowo z VAT-u może być wyłączony z obowiązku rozliczania WNT, jeżeli wartość dokonywanych przez niego nabyć z innego państwa członkowskiego nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym 50 tysięcy złotych i nie przekracza 50 tysięcy złotych w bieżącym roku i ten podatnik nie jest zarejestrowany do celów VAT UE.
Kiedy rozliczenie jest konieczne?
Jeżeli te warunki nie są spełnione, to wtedy podatnik, mimo tego, że jest zwolniony podmiotowo z VAT-u, będzie musiał rozliczyć WNT. Czyli przykładowo ja jestem na zwolnieniu z VAT-u, ale dajmy na to kupię w Niemczech jakąś maszynę o wartości 80 tysięcy złotych w przeliczeniu. Ten mój zakup i to moje sprowadzenie tej maszyny do Polski stanowi WNT i ja powinienem to WNT rozliczyć mimo tego, że jestem zwolniony z VAT-u. Jak ja je rozliczam? Generalnie w tym momencie poprzez złożenie deklaracji VAT-8. Nie będziemy tutaj zgłębiać tego tematu, bo tak jak już mówiłem, to pewnie temat na odrębny odcinek podcastu, ale tylko zwracam na to uwagę, że jeśli jesteś zwolniony podmiotowo z VAT-u, to odrębnie musisz pilnować limitu WNT. On nie jest kumulowany, on nie jest wspólny dla zwolnienia podmiotowego. On wynosi 50 tys. zł. Druga i trzecia sytuacja, w której podatnik zwolniony podmiotowo musi jednak rozliczyć VAT, to jest sytuacja importu usług oraz sytuacja dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca.
Pamiętajcie, że nawet jeżeli jesteście na zwolnieniu z VAT-u, to jeżeli kupicie z zagranicy usługi, jeżeli kupicie od podatnika zagranicznego towar, który znajduje się w Polsce, to może po Waszej stronie powstać obowiązek rozliczenia odpowiednio podatku należnego od importu usług bądź rozliczenia dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca.
Import usług i dostawy z nabywcą
Tutaj chciałbym tylko zwrócić uwagę, że tematowi importu usług poświęciliśmy jedno z webinariów, które zrealizowaliśmy na kanale Dzień Dobry Podatki, więc zachęcam także do obejrzenia nagrania z tego webinarium. Mówiliśmy tam także o tym, w jaki sposób podatnik zwolniony podmiotowo ma obowiązek rozliczać podatek należny od importu usług. Tutaj tylko krótko zasygnalizuję, że podatnicy zwolnieni podmiotowo z VAT-u rozliczają podatek należny od importu usług, podatek należny od dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca w ramach miesięcznej deklaracji VAT-9M. Tam powinni rozliczyć podatek należny od importu usług od dostawy dla której podatnikiem jest nabywca. Chyba, że składają deklaracje VAT -8, bo rozliczają WNT. Jeżeli składają deklaracje VAT-8 to wtedy również w deklaracji VAT-8 rozliczają podatek należny od importu usług i od dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca.
Jeśli zajmujesz się zawodowo podatkami – w szczególności prowadzisz biuro rachunkowe, jesteś doradcą podatkowym lub radcą prawnym bądź adwokatem – dołącz do Klubu Dzień Dobry Podatki.
Klub to abonament na comiesięczne szkolenia „Dzień Dobry Podatki” oraz forum dyskusyjne, na którym codziennie wspieramy się w pracy z podatkami.
Sprawdź więcej szczegółów TUTAJ.